فیلم مستند چیست؟
من توی این مقاله هرگز نمی خواهم به تاریخ سینمای مستند و مسائل هنری بپردازم چون فکر می کنم توی این زمینه کتاب هایی هر چند اندک بوسیله اساتید فن نوشته شده است. آموزش مستند سازی چیزیست که کمتر به آن پرداخته شده است.
توی این بخش با زبان ساده میخواهم بگم همه فیلمها مستند هستند ( به غیر از فیلمهایی که با استفاده از رایانه و جلوه های ویژه ساخته میشوند ) چون همشون واقعیاتی رو که جلو دوربین اتفاق میفته رو ضبط می کنند.
اما به نظر من فرقی که فیلم مستند ( یا اون چیزی که ما به عنوان فیلم مستند میشناسیم ) با انواع داستانی میکنه اینه که توی فیلمهای داستانی شخصیت – حوادث – مکانها بازسازی میشن که داستان رو به پیش ببرن ولی توی مستند سوژه است که بیننده رو تا آخر با خودش همراه میکنه و شما به عنوان یک فیلمساز یا کارگردان به سوژه تون نمیگین این کار رو بکن یا این کارونکن یا اینو بگو یا… بلکه اگه دخل و تصرفی هم میکنین در جهت زیباتر شدن قاب تصویرتون یا برای بیان بهتر واقعیاته مثلا اگر یه مستند خبری میسازین و به سوژه تون میگین جلوی یک کتابخانه بشینه در واقع می خواهین به بیننده تون یک جورایی کارشناس بودن طرف رو نشان بدین و دخل و تصرفتون در همین حده.
این گفته من نباید باعث بشه که شما در حد یک فیلم بردار ساده مقامتون نزول کنه و فقط اون چیزی رو که جلو دوربینتون اتفاق میافته ثبت کنین و بس بلکه چه در مرحله ضبط و چه در مرحله مونتاژ شما میتوانین اون چیزی رو که بدردتون می خوره و در قالب کلی فیلمتون جا می گیره رو استفاده کنین و مصاحبه ها تونو توی اون جهت هدایت کنین تا اون کلی که به اون فیلم شما می گیم گویایی و زیبایی لازم رو داشته باشه.
کلمه مستند اولین بار بوسیله جان گریرسون برای توصیف فیلم موآنا ساخته رابرت فلاهرتی بکار برده شد. گریرسون شاید یکی از بزرگترین نظریه پردازها و موثرترین افرادی باشه که توی توسعه فیلمهای مستند نقش داشته. شاید نظر پیر لورنتز هم جالب باشه که فیلم مستند رو فیلمی حقیقی که قصه گو هم هست میدونه.
یا این دیدگاه فیلم مستند به انواع مختلفی تقسیم میشه مثل:
- مستند خبری
- مستند علمی
- مستند حیات وحش
- مستند قوم نگاری
- مستند تاریخ نگاری
- مستند اجتماعی
- مستند تبلیغی
- مستند شاعرانه
- مستند حقیقت
- مستند معترض
- و….
در اولین قدم از آموزش مستند سازی باید ببینیم به چه چیز هایی نیاز داریم؟
در اولین قدم از آموزش مستند سازی باید بدانید، از لحظه ای که دوربین رو برای ثبت تصاویر در دست می گیرید در واقع به نوعی وارد دنیای اعجاب انگیز سینما میشوید حال اگر حرفی برای گفتن داشته باشید و شیوه ای برای بیان حرفهاتون پیدا کنین اونوقته که میتونین عمر هنریتونو توی این عرصه بیشتر کنین و بیننده های پرو پا قرصی هم برای خودتون پیدا کنین. بنابراین اولین چیزی که لازم دارین یک دوربینه. ( برای سفارش ساخت مستند از شرکت طلوع فیلم کلیک کنید.)
چه طور یک دوربین مناسب انتخاب کنیم؟
نکته ای که باید بدونین اینکه که حتما حتما لازم نیست که برای شروع فیلمسازیتون دوربین داشته باشین چه برسه به دوربینهای گران قیمت. چون اولا موسساتی هستند که دوربینهای حرفه ای رو با قیمت مناسب اجازه میدهند و ثانیا یک کمی دوروبرتونو نگاه کنین می بینین توی دوستان و اقوامتون حتما کسی هست که یک دوربین هندیکم یا دیجیتال داشته باشه که گوشه خونش داره خاک میخوره پس راهشو پیدا کنین که بتونین ازش قرض کنین و کارتون انجام بدین. یک نکته رو اصلا اصلا فراموش نکنین که اگه دوربینتونو از یکی از دوحالت بالا تهیه کردین در نگهداریش نهایت دقت رو بکنین که دفعه دیگه هم کارتون لنگ بود حداقل اعتبار رو داشته باشین.
چگونه دوربینی مناسب بخریم؟
من و امثال من که توی زمان یکه تازی دوربین های سوپر هشت عاشق سینما شدیم هنوزم که هنوزه با وجود دوربینهای با کیفیت بسیار بالای فول اچ دی یا 4k بازم دلمون میخواد فیلمهامون همون رنگ و آب فیلم های ریورسال و نگاتیو سوپر 8 و 16 میلیمتری رو داشته باشه ولی…… خب بگذریم. امروزه توی بازار دوربینهای دیجیتال طیف بسیار وسیعی از دوربین ها برای انتخاب وجود دارد که هرگز نمیشود مارک و مدل خاصی رو برای خرید پیشنهاد داد. ولی میشود امکاناتی رو که شما به عنوان یک فیلمساز لازم دارید رو برشمرد و اون وقته که شما می توانید با سنجیدن توان اقتصادیتون نزدیکترین دوربین رو نسبت به خواسته هاتون انتخاب کنین.
ترکیب بندی
حتما تا حالا بارها و بارها به کلمه کمپوزیسیون یا ترکیب بندی برخورد کرده اید. ترکیب بندی در واقع چیدمان عناصر مختلف در قاب مستطیل شکل ویزور دوربینه مثل اینکه شما یک عکس طبیعت رو نگاه میکنین نحوه قرار گرفتن درختها، کوه ها و…. چیدمان عکس رو تعیین میکنه حالا اگه عکاس جاشو تغییر میداد به یک چیدمان دیگه ای دست پیدا می کرد به این چیدمان تریکب بندی میگن. فیلم در وقع سلسله ای از عکس های پشت سرهمه بنابر این شما باید مثل یک عکاس فکر کنین و بعد پلانتونو ترکیب بندی کنین فقط فرقی که داره اینه که شما میتونین به راحتی دوربینتونو حرکت بدین و توی حرکت هم چه به اطراف و چه به طرف موضوع باید مساله ترکیب بندی رو همش مورد توجه داشته باشین.
اگر یک مستطیل قاب تصویرتون باشه و اون رو در طول و عرض به سه قسمت تقسیم کنین جاهایی که خطها با هم تلاقی میکنن و با دایره نشون داده شدن در واقع بیشترین قدرت رو برای قراردادن موضوعات مهم دارند یعنی به عنوان مثال یک قانون مهم در ترکیب بندی وجود داره چشم باید در یک سوم بالایی تصویر باشه یعنی چه توی نمای بسته و چه توی نمای باز باید این قانون رو رعایت کنین حالا اگر چشم در یک سوم بالایی تصویر قاب بندی کردین اگر فرد مورد نظر به شکل سه رخ نسبت به دوربین بایسته و یکی از چشمها رو روی یکی از محل های تلاقی خطوط عمودی و قرار بدین ببینین چه کادر قوی و زیبایی خواهین داشت.
در اینجا نیازی نیست بیشتر از این قوانین ترکیب بندی صحبت کنم چون فکر می کنم این قوانین نو آموزها رو محدود میکنه بنابر این هر جور که خواستین سوژه تونو کادر بندی کنین و این رو بدونین قوانین برای این وضع میشن که شکسته بشن. بنابر این مخصوصا توی هنر خودتونو محدود به اینجور چیزها نکنین و برای اینکه اطلاعاتتون زیاد بشه تا میتونین عکس و نقاشی ببینین و تا میتونین فیلم های مستند تاکید میکنم فیلمهای مستند خوب ببینین تا تفاوت کادر بندیهای تاثیر گذار و معمولی رو بفهمین.
موقع تصویربرداری طول نماها رو تعیین کنید. طول مدت یک صحنه مساله ای مهم در موقع تصویربرداری به شمار میره.
مثلا یک لانگ شات یا تمام نما که توی اون عده زیادی باید نشون داده بشن نیاز به نمایش طولانیتری داره تا یک نمای درشت که توی اون چای خوردن یک نفر رو میبینیم.
از قبل دونستن مدت نماهایی که در فیلم هایی ازشون استفاده میشه سبب صرفه جویی توی فیلم گرفته شده و زمان تلف شده میشه.
خستگی حاصل از تماشای یک فیلم ناشی از همشکل بودنهاست. یعنی صحنه ها اونقدر طولانی میشود که خستگی و ملال به وجود می آورند.
در رابطه با آموزش فیلمبرداری مستند : صحنه ها باید چه طولی داشته باشند؟
میشود که حساب کرد که یک نمای درشت مثلا 2 تا 5 ثانیه برایش کافیه ویک نمای لانگ شات یا تمام نما 10 تا 12 ثانیه وقت می خواهد که دیده بشه. نباید زیاد فیلم گرفت. اطراف یک موضوع گشتن و نماهای کوتاه و متعدد رفتن بهتره تا برداشتن یک نمای طولانی از یک زاویه که بیننده را کسل می کنه و اطلاعات جدیدی به اون نمیده. البته این قاعده رو در مورد صحنه های میرا یا اتفاقاتی که یکبار ممکنه جلوی دوربین شما بیافته نباید به کار برد مثلا از حمله یک جغد خاکستری به یک موش صحرایی دارین فیلمبرداری میکنین و لحضه ایکه جغد شیرجه میزه شما ثانیه 12 هستین و بگین اوه پلان طولانی شد کات بدم. ( در صورت نیاز به فیلمبرداری همایش و سمینار با ما در ارتباط باشید. )
نه اصلا این کار رو نکنین بلکه چون چنین صحنه های اولا میرا هستن و تکرارشون توی فیلم های مستند امکان پذیر نیست شما باید تا پایان این اتفاق فیلم بگیرین ثانیا چون چنین صحنه هایی ریتم تند درونی دارن بیننده رو اصلا خسته نمی کند پس به راحتی و با آسودگی خاطر به فیلمبرداری ادامه بدهید.
تصویربرداری پلان های تکراری
در تولید فیلم شما به پلان های عمومی تکراری زیادی احتیاج پیدا میکنین مثلا نماهای عمومی خیابونها، پل ها، جاده ها، دریا و….
برای غنی تر کردن فیلمتون میتونین توی زمانهایی که پروژه ای در دست ندارین پلان های زیبایی رو برای فیلمهاتون بگیرین. بخشی از این پلان ها که ممکنه بعدا به دردتون بخوره شامل :
تصویربرداری از ساختمون ها : از مسجد ها – کلیساها – پل ها بویژه ساختمون هایی که جنبه تاریخی دارن یا ساختمونهایی که ارتفاع زیادی دارن میشه پلان های خوبی گرفت.
1 – از ساختمون قدری دور بشین
2 – زاویه مناسب مخصوصا از کنج یا یک زاویه ساختمان
3 – با بازترین حالت عدسی و بسته ترین دیافراگم فیلمبرداری کنین.
موارد ذکر شده برای اونه که پلان دارای عمق ولی چنانچه از یک قسمت مثلا از گنبدها – ناقوس کلیساها تصویربرداری میکنید احتیاج به عمق برای پلان نحواهید داشت. در مواقعی که از ریزه کاری کاشی ها – نقاشی و کنده کاری تصویربرداری می کنید اجبارا باید به محل نزدیک بشین تا تصویرتون زیباتر بشه.
وقتی از محل فاصله میگیرین سعی کنین نمای ساختمون و در یک سوم سمت چپ یا راست تصویر قرار بگیره. اینگار به تصویر جلوه و زیبایی خاصی میده. برای تصویربرداری ار کاشیها و نقاشیها روی اون اونها زوم کنین. توجه کین که حتما پلانها رو با اسفتاده از سه پایه بگیرین.
معرفی نرم افزارهای ساخت فیلم و کلیپ آموزشی
تصویربرداری از بچه ها
اصولا بچه ها همیشه در حال جنب و جوش و حرکت هستند. هیچوقت نمیشه اونها را در مدت زمانی که برای گرفتن یک پلان جالب لازمه در یک حالت مشاهده کرد و آن قدر هم تیز هوشن که به محض دیدن دوربین فورا از حالت طبیعی بچه گانه خارج میشوند و تقریبا خود را آماده فیلم گرفتن می کنند. برای فیلم گرفتن از بچه ها باید خیلی محتاط و صبور بود. بگذارید آن ها در حالت و یا بازی که دوست دارند و یا کاری که مایلن انجام بدن باشند. اجازه یا فرصت به آن ها ندهین که پز مخصوصی به خودشون بگیرند. بهترین عملی که میشه انجام داد اینه که دوربین رو تقریبا قبل از انیکه به بچه ها نزیک بشین آماده کنین اگر توی محیط باز تصویربرداری می کنین دوربین را روی سه پایه محکم کنین در محلی که بچه ها متوجه نشوند و آن قدر صبر کنین تا بچه ها سرگرم کار خود بشوند آن وقت پشت دوربین قرار بگیرین و تصویربرداری کنین. حالات و حرکات کودکانه دارای نشاط و شادابی ویژه ای است اگر بتوانید آن را در عکس ثبت کنید اطمینان داشته باشید زمان را برای کودک خود متوقف کرده اید هر چه لباس کودک معمولی باشد تصویربرداری جلوه بهتری داره.
تصویربرداری از ماشینهای آتشنشانی
تصویربرداری از ماشین های آتشنشانی مخصوصا در شب جالب و زیباست. دوربین رو به طرفی که ماشین ها میان متوجه کنید از نور شدید چراغ ماشین ها هم پرهیز کنید. تا اون جایی که ممکنه دوربین روی سه پایه باشد.
تصویربرداری از مناظر طبیعت و دورنماها
یکی از نکات مهم در مورد تصویربرداری از مناظر طبیعی و دورنماها وضع نامساعد فواصل است. تعیین فاصله متناسب برای تصویربرداری از طبیعت و مناظر زیبای آن یکی از نکات بینهایت دقیق است.
علت این امر نیز کاملا روشن و واضحه. چنانچه بخواهین حداکثر استفاده رو از مناظر زیبای طبیعت در فیلم ببرین ریزه کاریها و اجزاء زیبای مناظر در فیلم دیده نمیشن و اگه بخواهین از ریزه کاری های طبیعت تصویر بگیرین از مناظر کلی طبیعی محروم خواهید شد. بنابر این تعیین فاصله در اینگونه فیلم ها یکی از موارد مهمه.
به طور کلی تصویربرداری از مناظر طبیعت شامل
- چمن
- مرغزارهای سبز
- درختان سر در هم فرو برده در زمینه ای از آسمان آبی
تمام این موارد سوژه طبیعت رو تشکیل میده. یک درخت شکسته از باد و طوفان در چمنزاری سرسبز بی نهایت زیبا است.
نکته دیگه اینکه در تصویربرداری از طبیعت باید به اون توجه داشت شیئی که در جلوی تصویر باید قرار بگیره. اگه به عکس های زیبای طبیعت که در مجلات عکاسی و یا مجلات تبلیغاتی چاپ می گردد توجه کنین ملاحضه میکنین که عکس از مناظر طبیعت بدون اینکه در جلوی اون شاخه درخت حتی سنگ بوته علف و تک شاخه نباشه وجود ندارد. علت این امر هم کاملا مشخصه زیرا زمینه جلوی عکس باعث میشه که مناظر طبیعت برجسته تر و با عمق بهتر نمایان بشه. اگه همون عکس رو بدن داشتن زمینه جلو عکسبرداری کنین کاملا به بی عمقی عکس پی می برد. بنابراین سعی کنین در موقع تصویربرداری از طبیعت شاخه درخت – شاخه گل بوته علف – تک درخت و بالاخره جسمی در جلوی پلانتون قرار داشته باشه. دقت کنین که جسم زمینه جلوی تصویر در گوشه فیلم در سمت راست یا چپ قرار داشته باشه. اگه در وسط قاب ثبت بشه ارزش واقعی و طبیعی خود را از دست میدهد.
اگه پلانی که از منظره طبیعت تهیه می کنین دارای کلبه یا ساختمونی است توجه داشته باشین که اون رو درست مخالف زمینه و جلوی تصویر قرار بدین. در جلوی قاب اگر پرنده ها در حال پرواز باشند و آسمون هم لکه هائی ار ابر داشته باشه نما کاملا زیبا و در خور توجه میشه.
تصویربرداری از طبیعت
در تصویربرداری از طبیعت بیشتر از لانه پرندگان و پرواز دسته جمعی آن ها به خصوص در کنار دریا و مرغان دریایی بحث میشه. به طور کلی این نوع تصویربرداری طبیعی بی نهایت جالب و تماشاییه و گاهی آموزنده هم هست. بهترین ساعات تصویربردازی از پرندگان بخصوص از آشیانه اون ها مخصوصا آشیونه ای دارای تخم و یا جوجه صبح زود و یا ساعت سه بعد از ظهر به بعده در ماه هایی که نسبت شبانه روز تقریبا مساویه.
برای تهیه چنین پلان هایی باید اقدامات زیر را انجام بدین :
( الف ) نور
بایستی توجه داشت که سمت نور به آشیانه از کدام جهت بوده که در نتیجه دوربین رو روی سه پایه به همون سمت در مقابل لونه قرار داد.
( ب ) وضعیت شاخ و برگ
وضعیت شاخ و برگ درختان اطراف و جوانب سوژه را در نظر گرفته. چنانچه مانعی از این قبیل مشاهده شده موانع را برطرف و در صورت عدم امکان دوربین رو تا حدودی که سمت تور خنثی نشه جابه جا کرد.
( ج ) فاصله
بهترین فاصله برای تهیه این نوع تصویر حدود دو متره کما اینکه از فاصله دور هم میشه با عدسی زوم تصویرزیبایی تهیه کرد ولی تا اونجا که ممکنه به سوژه نزدیک بشید تا شات بهتری رکورد کنید. پرنده های مشتاق با هیاهو و سروصدای زیاد به خاطر حمله ناگهانی یک ناشناس به آشیونشون که میخواد جوجه هاشونو به سرقت ببره از راه میرسن. باید کاملا توجه داشت که اینگونه هیاهو که توجه پرنده ها ی دیگر رو جلب می کنه و اونا رو به سمت صدا میکشونه از عقبه باید خودتونو مخفی کنین کاملا صبر داشته باشین چون بالاخره پرنده ها برای اطمینان از بودن جوجه هاشون به لانه نزدیک میشن و پرنده های دیگه که بالا سر اونا و کاملا در ارتفاع پایین پرواز می کنند هر کدوم به مقصد خودشون میرن. پرنده ها با دیدن جوجه های خود شادی کنان و بال زنان به لانه نزدیک شده و هر کدوم به دهان جوجه ای دانه میگذارند ویا با نهایت شادی در اطراف جوجه های خود پرواز می کنند و جوجه به تصور اینکه پدر و مادرشون غذای اونا رو آورده دهان خود را باز می کنن. این بهترین موقع تصویربرداریه.
تصویربرداری از پرنده های بزرگ در حال پرواز شات های زیبایی بهتون میده توجه داشته باشین که تصویر گرفتن از پرنده های کوچک در حال پرواز زیاد جالب نمیشه و به غیر از لکه های کوچک در زمینه آسمان چیزی توی تصویر دیده نمیشه.
بنابراین سعی کنین از پرنده های با جسه بزرگ که در حال پرواز دسته جمعی هستن تصویربرداری کنین و سعی کنین اولین پرنده کاملا جلوی عکس قرار داشته باشه. نوع دیگه ای از این منظره ها شنا کردن مرغ ها و پرنده های بزرگ مثل غازها مرغابی ها و امثال اون ها در رودخانه ها و کنار دریاست.
از حیوانات صحرائی مثل خرگوش، روباه، شغال، گرگ و امثال اون چون به علت ترسشون از انسان یا بالعکس نمیشه به اون ها نزدیک شد بهتره از عدسی های زوم استفاده کرد و یا مخفیگاهی با مواد طبیعی موجود در محل بسازید. به این ترتیب به خاطر اینکه حیوان ها متوجه شما نمیشوند میشه تصاویر جالبی رو تهیه کرد.
همیشه سعی کنین برای تصویربرداری از حیوان ها جایی قرار بگیرین که باد بروی شما رو به سمت اونا نبرده چون حیوان هایی مثل قوچ و بز کوهی و…. شامه تیزی دارن و تا بوی شما رو استشمام کنن مطمئنا فرار می کنند.
سه نکته رو برای تصویربرداری از حیوان ها باید به خاطر داشته باشین. صبر صبر صبر و بدونین بهترین فیلمبردارا و تصویربردارا طبیعت فقط با استفاده از همین سه نکته موفق شدن بهترین پلان های زندگیشونو بگیرند.
تصویربرداری ورزشی
سوژه های ورزشی به علت تحرک بالایی که دارن همیشه برای تصویربرداری مایه دردسرند مخصوصا مسابقاتی مثل بسکتبال و فوتبال و شمشیر بازی. بنابر این برای اینکه بعد از بازی از تصویرهایی که گرفتین نا امید نشین همیشه سعی کنین شم بازی خونی داشته باشین و بدونین این سوژه های که الان شما روش زوم کردین به کدوم طرف حرکت میکنه.
مورد دیگه ای که توجه به اون کاملا ضروریه زاویه تصویربرداریه. به طور کلی سعی کنین که در تصویربرداری از صحنه های ورزشی مثل مسابقه های دو – اتوموبیل رانی – موتور سیکلت رانی و یا دوچرخه سواری و قایقرانی و… از سمت برخورد نور به سوژه تصویربرداری کنین. بهترین زاویه تصویربرداری از اینگونه سوژه ها از پهلو و عبور اونا از جلوی عدسی دوربینه.
تصویربرداری از جنگل
اصولا زیبایی جنگل در دو زمان بینهایت تماشاییه یکی صبح زود موقعی که آفتاب تازه در حال طلوعه و انوار طلایی خورشید از لا به لای شاخ و برگهای سبز و تنه درختا جلوه ای جاودانی پیدا نموده – وقت دیگه موقع غروب خورشید مخصوصا در مواقعی که آسمان دارای لکه های ابر باشه که در اثر تابش نور خورشید مثل پنبه ای آتیش گرفته و توی زمینه آسمون نمایون میشه. چنانچه در جلوی تصویر این منظره ها تعدادی درخت هم ثبت شوند تصویری بدست میاد که حقیقاتا جچشم از دیدنش سیر نمیشه.
تدوین
خوب فرض می کنیم شما تصویربرداریتون تموم شده و یک سری پلان دارید که در ظاهر هیچ ربطی به هم ندارند توی مرحله مونتاژ شما مجددا فیلمتون رو کارگردانی ( اصول مهم کارگردانی ) میکنین و با تصاویر در ظاهر غیر مرتبط یک داستانی رو تعریف می کنین.
وقتی کار فیلمبرداری تموم میشه از مجموعه افکار و ایده های نویسنده و کارگردان مقداری فیلم گرفته شده باقی میمونه که هیچ ارتباط منطقی و دراماتیک بین اونا وجود ندارده. هیچ کس از دیدن فیلمهای گرفته شده که بهشون راش میگیم نمیتونه به موضوع فیلم یا اون چیزی که کارگردان قصد بیانش رو داره پی ببره.حالا می خواد این فیلم یک فیلم مستند باشه یا یک فیلم داستانی یا یک فیلم تجربی. تنها مرحله تدوینه که تصورات ذهنی کارگردان همراه با استعداد فنی و قدرت تصمیم گیری تدوین کننده واقعیت تصویری پیدا می کنند.
شاید برای کسانی که آشنایی زیادی با کار سینما ندارند عمل تدوین فقط چسبودندن سر و ته شات ها به همدیگه باشه. گرچه کار تدوین کننده عملا بریدن و چسبوندن فیلم هست ولی این فقط ظاهر قضیه است و اون نیروی جادویی تدوینه که به فیلم روح و شخصیت میبخشه و بزرگان سینما در پیچ و خم های اعجاب آفرین اون به مکاشفه پرداختن ریشه تو ذهن اندیشه و احساس تدوین کننده دارد.
پیوند ( مونتاژ ) فیلم یک مرحله اساسی در سازندگی اثر به شمار میره. چه بسا فیلم هایی که بسیار خوب کارگردانی شدن ولی به دست یک مونتاژ کار ناشی می افتن و حاصل کار افتضاح میشه. پس اگر خواستین فیلمتونو بدین به یک نفر مونتاژ کنه حتما کارای قبلی اون رو ببینین.
تدوین فیلم های داستانی و مستند
تدوین کننده فیلم های داستانی از تداوم دراماتیک داستان با مراجعه به فیلمنامه و همینطور راهنمایی های کارگردان فیلم اطلاع پیدا می کنه.
وظیفه اون انتقال این تداوم دراماتیک به تصاویر یا شات های فیلمه از طریق عواملی نظیر :
- تداوم
- حرکت
- فضا و زمان
- حفظ خط فرضی 180 درجه
- کوتاه یا بلند کردن زمان واقعی فیلم
- بوجود آوردن ریتم در فیلم ازطریق بلندی یا کوتاهی شاتها
و بسیاری از عوامل دیگه که بعضی از اونا به ذوق و سلیقه تدوین کننده بستگی دارد.
تدوین فیلم های مستند بسیار پیچیده تر و تدوین کننده باید به تنهایی تداوم کلی فیلم رو حفظ کنه بدون اونکه برای توالی شات ها قبلا تصمیم گیری دقیقی به عمل اومده باشه. برای مثال مراسم یک جشن ملی رو تصور کنید که جمعیت زیادی برای تماشای مراسم جمع شدند. دسته موزیک مینوازه و سربازها از جلوی جایگاه شخصیت های دولتی رژه میرند. این مراسم ممکنه چند ساعت طول بشکه و چند فیلمبردار از زوایای مختلف از اون فیلمبرداری کنند. با صدها پلانی که از این مراسم گرفته میشه تدوین کننده باید یک فیلم چند دقیقه ای بوجود بیاره. در اینجا شات ها و نحوه پشت هم ردیف کردن اونها بستگی به تصمیم تدوین کننده دارد.
آیا تدوین گر از چند نمای باز شروع می کنه و بعد با نمای نسبتا بسته و کاملا بسته جزییات مراسم رو نشون می ده؟ آیا به طور پی در پی یک شات از مراسم و یک شات از چهره تماشاگران می گذارد؟ اصولا با انتخابی که از شاتهای موجود به عمل میاد قصد داره به مراسم جلال و شکوه ببخشه با برعکس اون رو تحقیر کنه و احیانا دست بیاندازه؟ باین ترتیب می بینیم که فیلم های مستند توی مرحله تدوین ساخته میشن و شکل و شخصیت نهایی خود را پیدا میکنند. بعضی فیلم های مستند با تدوین هوشمندانه و موثر در بیان هدف های فیلمساز بسیار محکم و موثر عمل میکنند.( برای آشنایی بیشتر با تدوین و ترانزیشن کلیک کنید. )
فیلم های مستند اجتماعی
این فیلم ها از موضوعات زنان سرپرست خانواده رو در بر می گیرد تا اعتیاد و ایدز و…. از نکاتی که برای ساخت اینگونه فیلم ها باید در نظر داشته باشین اینه که حریم خصوصی افراد رو در نظر داشته باشین و هیچ گونه هتک حرمتی به این حریم نکین و حتی از سوژه مورد نظر برای تصویربرداری کسب اجازه کنین و مطمئن باشین در بیشتر موارد جواب مثبت میشنوین. اگر براتون امکان داره مجوز تصویربرداری بگیرین اینجوری برای ساخت فیلمتون کمتر دچار مشکل میشین. چون سوژه های اجتماعی شکنندن و هر آن ممکنه از شما شکایتی بشه بنابر این با قدرت برین تو شکم سوژتون.
فیلم های مستند تاریخی
این فیلم ها رو به دو شکل میشه ساخت با به صورت جستجوگرانه یعنی رفتن و گشتن و متخصص یا راهنمایی رو پیدا کردن و با او همراه شدن و اطلاعاتی رو در مورد بناهای تاریخی بدست آوردن و یا با تحقیق جلو رفتن و اطلاع از اینکه کجا می خواهیم برویم و از چی می خواهیم تصویربرداری کنیم. مثلا میخواهین از تخت جمشید فیلم بسازین میتونین یک عالمه تحقیق مکتوب ازش بکنین و وقتی اونجا میرین بر اساس اطلاعاتتون پلان های مناسب رو بگیرین و در واقع اینجوری فیلمتون از قبل ساخته شده است.
فیلم های مستند آموزشی
برای ساخت فیلم آموزشی شما به دو چیز نیار دارین اولا اطلاعات کاملی از موضوعی که میخواهین آموزش بدهید و دوم نحوه آموزش و خط بیانی فیلم. شاید این نکته را ندانید که فیلم های آموزشی بیشترین تولید مراکز فیلمسازی دنیاست. بنابر این اگر بتوانید اینکار رو بکنید منبع در آمد خوبی براتون میشود. نکته ای که وجود دارد در مورد این فیلم ها اینه که تا میتوانید از شیوه آموزش راحتی رو برای بیان مطالبتون پیدا کنین و بدونین که توی اینجور فیلم ها نریشن یا گفتار متن از اهمیت ویژه ای برخوردار بنابراین برای ساخت فیلم های آموزشی سبک بیان خودتونو پیداکنین. نکته دیگه ای که در مورد این فیلم ها وجود داره این است که در ساخت اکثر این فیلم ها به دیاگرام انیمیشن و یا ماکت برای تفهیم موضوعاتتون نیاز دارین. که برای ساخت اونا میتونین از یک ماژیک با مقوا تا ساخت ماکت های پیچیده و تری دی استفاده کنید ولی این بدونین که آموزش درست یه پیچیده بودن وسایلتون ربطی نداره بلکه به نحوه بیانتون ربط دارده بنابر این میتوانین یک موضوع پیچیده رو با ماژیک و یک مقوای ساده اینقدر قشنگ بیان کنین که کمبود امکاناتتون اصلا به چشم نیاد.
فیلم های مستند ورزشی
مستندهای وزشی جزء جذابترین و پرفروش ترین فیلمها به شمار میروند. نکته ای که در مورد این فیلم ها وجود دارد این است که اطلاعات از قوانین و مقررات بازی و شانس و بازیخونیه. شما ممکنه اطلاعات زیادی مثلا راجع به ورزش بولینگ داشته باشین و یک صبح تا غروب هم توی یک باشگاه بولینگ بگذرانید ولی تصویر شاخصی کاسب نشین چون اون روز شانس با شما یار نبوده بنابراین وقت بذارین و یک روز دیگه برین تا تصویر مورد نظرتونو بگیریند.
در مورد بازیهایی مثل فوتبال، والیبال، بسکتبال یا سایر بازی های تیمی بازی خونی شرط مهمیه بنابر این در حالی که از یک بازیکن بسکتبال یک نمای مدیوم شات یا نیمه بسته گرفتین و اگه توی این زمان توپ رو پاس بده و شما اصلا از قبل ندونین که به کی قرار پاس بده کادر بندیتون روی بازیکن جدید چند دقیقه ای طول میکشه یا حتی ممکنه اصلا بازیکن رو پیدا نکنین. در این موارد توصیه من اینه که اگه میتونین دو چشمی تصویربرداری کنین یعنی در حالی که یک چشمتون به بازیه چشم دیگرتون به ویزور برای کادربندی باشه و تمام پیچ های گردش به اطراف و گردش به بالا و پایین سه پایتون شل باشه تا به راحتی بتونین همه جور شاتی رو بگیرین.
فیلم های مستند خبری
در همه ی برنامه های خبری دو چشمی تصویربرداری کنین یعنی یک چشمتون به واقعه باشه و یک چشمتون به ویزور و اینو بدونین که داشتن یک پلانی که فوکوس نیست یا تکون داره از یک انفجار بهتر از اینه که در لحظه انفجار شما تازه دارین سه پایه دوربینتونو لول می کنین و… و حتی یه پلان هم نتوانستین ضبط کنید و این نکته رو همیشه یه یاد داشته باشین که توی برنامه های خبری ثبت قسمتی از واقعیت مهمه نه ترکیب بندی های انچنانی و حرکت دوربین فقط و فقط تمام توانتونو بکار بگیرین که یک واقعه را درست ثبت کنین.
9 دیدگاه