هر فیلم سینمایی یا کوتاه برای این که ساخته شود و در نهایت بر پرده ظاهر شود باید مراحل مختلف و مشخصی را طی کند. فیلم موفق،فیلمی است که این مراحل را به خوبی و توسط عوامل و دست اندرکاران توانا و حرفه ای پشت سر بگذارد، این مراحل را می توان به سه بخش اصلی تقسیم کرد.
پیش تولید فیلم چیست
درواقع در این مرحله، جرقه ساخت یک فیلم زده می شود. مهم ترین کاری که در این مرحله انجام می شود، انتخاباست. انتخاب فیلمنامه (سناریو )، انتخاب کارگردان، انتخاب بازیگر و انتخاب همه عوامل و دست اندکارانی که قراراست برای تولید این فیلم خاص همکاری کنند.
در این مرحله دو عامل، بیشترین اهمیت را دارند:
- فیلمنامه ( سناریو )
- تهیه کننده
تولید فیلم
مراحل مختلف به فیلم برگرداندن فیلم نامه را مرحله تولید گویند. در این مرحله همه عوامل حضور دارند و به ترتیب وظایف خود را عملی می کنند. تقسیم کار ویژه ای در سینما وجود دارد و در مراکز سینمایی معتبر و کاملا حرفه ای،حتی کوچک ترین کارها نیز تخصصی شده اند.
مرحله تولید شامل موارد زیر است:
- کارگردانی
- تدارکات
- فیلم برداری
- نورپردازی
- صدابرداری و صداگذاری
- بازیگری
- جلوه های ویژه سینمایی
- موسیقی فیلم
- تدوین / مونتاژ
پس از تولید
پس از اینکه ساخت فیلم به پایان رسید و فیلم آماده نمایش شد، تهیه کننده باید برای پخش و نمایش آن و یا به اصطلاح برای عرضه فیلم دست به کار شود.
- پخش فیلم
- نمایش فیلم
همان طور که گفته شد اکنون در سینما وظایف و تخصص ها به خوبی از هم تفکیک شده اند ولی در مجموع همگی برای تولید یک فیلم با هم همکاری می کنند که این مجموعه را کادر و عوامل تولید فیلم می نامیم.
پیشنهاد میشود مقاله مراحل ساخت فیلم سینمایی و کوتاه را مطالعه کنید.
کادر و عوامل تولید فیلم
عواملی که در زیر از آنها نام برده شده است، مهم ترین اشخاصی هستند که کادر تولید یک فیلم را تشکیل می دهند.ممکن است برخی از این مسئولیت ها بین اعضای دیگر گروه پخش شود و آن مسئولیت به یک شخص واحد سپرده نشود و نیز ممکن است در فیلمی عوامل دیگري براي ارتقاء کیفیت فیلم، به خدمت گرفته شوند که نامشان در زیر نیامده باشد و آن به این علت است که بودن آنها در کادر تولید یک فیلم جزو الزامات نیست.
گروه تهیه و تولید (Production)
تهیه کننده (Producer)
تهیه کننده می تواند یک فرد یا یک شرکت فیلم سازی باشد. تهیه کننده بعد از آنکه پروژه ساخته شدن یک فیلمنامه را به دست گرفت، ابتدا سرمایه لازم جهت ساخت آن فیلم را فراهم می کند، سپس عوامل و کادر گروه تهیه و تولید را که قرار است مستقیما با خود او همکاري کنند، انتخاب کرده و به کار می گیرد. او پس از تعیین کارگردان، در استخدام عوامل دیگر تولید فیلم به ویژه بازیگران، با کارگردان مشارکت می کند. تهیه کننده پس از تعیین عوامل، بودجه فیلم را در اختیار شخصی به نام مدیر تولید می گذارد، تا زیر نظر او، بودجه را در مصارف بخش های مختلف تولید فیلم،خرج کند. ( بخوانید: آشنایی با تهیه کننده انیمیشن )
دستیار تهیه کننده (Production Assistant – PA)
دستیار تهیه کننده معمولا مسئول ایجاد هماهنگی در هنگام فیلم برداری در مکان های واقعی، رفع مشکلات دست اندرکاران فیلمسازی و کمک به تهیه کننده در امور مالی و هنری است.
مدیر تولید (Production Manager)
او کسی است که بودجه را در اختیار می گیرد تا با اقتصادي ترین شیوه آن را خرج کند. او از ریز جزئیات کار خبر دارد. او مسئول نظارت بر استخدام بازیگران، تعیین محل، خریداری یا اجاره تجهیزات و امکانان و حتی بخش حمل و نقل و سفارش غذا و… است، تا بتواند کم هزینه ترین و در عین حال بهترین راه را برای به خدمت گرفتن آنها، به کار گیرد.
مجری طرح
او کسی است که بر اجراي برنامه و کیفیت کارهاي انجام شده، نظارت می کند. پیش از شروع ساخت هر فیلم، برنامه زمان بندي شده اي تهیه می شود که عوامل و دست اندرکاران، باید تلاش کنند تا طبق آن عمل کنند، تا هم فیلم به موقع آماده شود و هم سرمایه به هدر نرود. در صورت بروز مشکلاتی که برنامه را مختل کند، مجري طرح باید سریعا برنامه جدیدي متناسب با شرایط جدید فراهم کند.
مدیر تدارکات (Set Decorator)
او کسی است که چندین نفر را به عنوان گروه تدارکات، شامل راننده، کارگر براي کار در جلو و پشت صحنه، آشپز و… را در اختیار می گیرد تا تحت نظارت او، به عوامل و دست اندرکاران تولید فیلم، خدمات لازم را ارائه دهند. او همچنین براي بخش هاي مختلف تولید، ابزار و وسایل مورد نیازشان را تهیه می کند.
گروه نویسندگان
نویسنده طرح
او کسی است که ایده اصلی فیلم نامه متعلق به اوست. معمولا کسی که طرح فیلم نامه را می دهد، خودش نیز فیلم نامه را می نویسد، اما گاهی به دلایلی نوشتن فیلم نامه به شخص دیگري سپرده می شود، در این صورت نام او به عنوان نویسنده طرح، در عنوان بندي ذکر می شود. مطالب بیشتر راجع به نویسنده طراح
فیلمنامه نویس یا سناریست ( screenwriter ) یا ( scenarist )
او کسی است که فیلم نامه اي کامل را، یا بر اساس طرحی از خودش و یا بر اساس طرحی که به او داده شده است، می نویسد.
بازنویسی کننده
او کسی است که فیلم نامه اصلی، به او سپرده می شود، تا بر طبق نظر کارگردان یا تهیه کننده، تغییراتی در آن داده شود و فیلم نامه مطلوب و نهایی آماده شود.
گروه کارگردانی
کارگردان ( Director )
کارگردان شخصی است که مسئولیت ساختار بصري و بیان هنري فیلم را بر عهده دارد. همه فعالیت ها و همه مراحل تولید فیلم زیر نظر او انجام می شود. با وجود آنکه معمولا، به نظر می رسد همه گروه هاي فیلم سازي به طور مستقل و زیر نظر یک فرد فعالیت می کنند، براي مثال گروه فیلم برداري زیر نظر مدیر فیلم برداري یا گروه بازیگران زیر نظر بازي گردان، اما در نهایت، هدایت همه آنها باید زیر نظر شخص کارگردان انجام شود. ( با وظایف کارگردانی بیشتر آشنا شوید )
دستیار کارگردان ( Assistant Director – AD )
کسی که کارگردان را در انجام کارهایش یاري می کند و برخی از وظایف او را انجام می دهد، از جمله، برنامه ریزي فیلم برداري، نظم دادن به امور حمل و نقل، هماهنگی با گروه هاي مختلف و فراخواندن افراد مورد نیاز به مکان فیلم برداري، حفظ نظم و آرامش در سر صحنه فیلم برداري، کنترل بودجه و انجام هر کار دیگري که کارگردان بر عهده او بگذارد. گاه در فیلمی به وجود بیش از یک دستیار احتیاج می شود و حضور دستیار دوم یا سوم هم لازم می شود، به ویژه در پروژه هاي بزرگ.
وظایف برنامه ریز در سینما
برخی کارگردان ها برنامه ریزي را به یکی از دستیاران خود می سپارند و برخی دیگر نیز این مسئولیت را به یک فرد مشخص به عنوان برنامه ریز می سپارند. ساخت فیلم، پروژه ای است که برنامه ریزی در آن بسیار مهم و حیاتی است (به ویژه هر چه پروژه بزرگ تر باشد نیاز به برنامه ریز، بیشتر احساس می شود )، بدون برنامه ریزي پروژه فیلم سازي به خوبی و به موقع پیش نمی رود و سرمایه را نیز هدر می دهد. برنامه ریز موظف است با توجه به شرایط، برنامه کاري گروه هاي مختلف را تعیین کند، با آنها هماهنگی هاي لازم را صورت دهد و براي آنکه آنها در موقع لزوم و به موقع سر کار حاضر شوند کارهاي لازم را انجام دهد.
منشی صحنه ( Continuity Person ) یا ( Script Supervisor )
کسی که اطلاعات خاص هر نما را ثبت و نگه داري می کند. او مسئول است که از تعداد و طول زمان هر برداشت، گفت و گوهاي هر صحنه، موقعیت شخصیت ها در سر صحنه و مسیر حرکتشان، محل و موقعیت وسایل موجود در صحنه، محل استقرار دوربین و حرکت آن و… یادداشت بردارد، تا اطمینان حاصل شود که در نماهاي بعدي همه چیز در سر جای درست خود قرار دارند. این گزارش ها و یادداشت ها، همچنین براي تدوین گر هم مفید هستند.مقاله ای با عنوان وظایف منشی صحنه در فیلمسازی تهیه کرده ایم پیشنهاد میشود مطالعه کنید.
گروه بازیگری یا بازیگران ( Casting )
مسئول انتخاب بازیگران
مسئولیت انتخاب بازیگران را، یا تهیه کننده و کارگردان با مشارکت همدیگر انجام می دهند و یا از فردي می خواهند که زیر نظر آنها، بازیگران مناسب را انتخاب کند.
بازیگردان
او کسی است که مسئولیت بازیگران را بر عهده دارد، نقششان را به آنها تفهیم می کند و نقششان را با آنها تمرین می کند و سر انجام، آنها را براي بازي نهایی جلوي دوربین آماده می کند. برخی از کارگردان ها این کار را خودشان انجام می دهند، اما امروزه در فیلم سازي حرفه اي، معمولا از شخصی که خود اشراف کامل به عرصه بازیگري دارد (حتی گاهی از بازیگران مطرح )، استفاده می شود، تا این مسئولیت را به عهده گیرند و به نوعی بازیگران را کارگردانی کنند.
بازیگر / هنرپیشه (Actor & Actress)
بازیگر سینما کسى است که نقش یکى از شخصیت هاى فیلم نامه را بازى مى کند. بازیگر زیرنظر کارگردان و با هدایت او نقش را ایفا م ىکند. کارگردان، نحوهٔ لباس پوشیدن، چهره پردازى و صحنه اى را که باید بازیگر در آن نقش بازى کند، تعیین میکند. بازیگر سینما علاوه بر داشتن دانش و استعداد بازیگری، باید با ابزارهاى فنى سینما نیز آشنایى داشته باشد، تا بتواند شیوه بازى خود را با آنها هماهنگ کند و نقش خود را به بهترین وجهى ارائه دهد. آموزش بازیگری
بازیگران اصلی
بازیگرانی که نقش های مهم فیلم را بر عهده دارند، به ویژه نقش های اول و دوم.
بازیگران نقش جزئی
نقش کوچکی در فیلم که معمولا با ذکر یک یا دو جمله همراه است و همین آن را از نقش سیاهی لشگر که کلمه اي به زبان نمی آورد و معمولا جزئی از جمعیت است، متمایز می کند.
سیاهی لشگر
بازیگري که براي حضور در جمع، یا حضور تصادفی در صحنه ای، بی آنکه حرفی به زبان آورد، استخدام می شود. این بازیگران به صورت روزمزدی دستمزد می گیرند و بر خلاف بازیگران نقش جزئی، نامشان در عنوان بندی ذکر نمی شود.
گروه صحنه و لباس
مدیر صحنه (Production Designer)
او کسی است که بر تمام مراحل آماده شدن صحنه و لباس ها نظارت می کند و اطلاعات لازم را در اختیار دست اندرکاران این بخش ها، قرار می دهد.
طراح صحنه (Set Designer)
کسی که مسئولیت طراحی و خلق فضای کلی صحنه اي که قرار است فیلم برداری شود، به عهده اوست. او همچنین مسئول طرح نقشه ها و تعیین ویژگی های هر دکور و مسئول تزئین صحنه و انتخاب لوازم صحنه است. (پیشنهاد میکنم حتما مطالب بیشتر راجع به طراحی صحنه را مطالعه فرمایید )
طراح دکور یا سازنده دکور یا دکوراتور (Set Decorator)
در فیلم هایی که به دکور نیاز دارند، فردی به نام طراح دکور، به کار گرفته می شود. او با توجه به آنچه طراح صحنه می خواهد و ویژگی هایی که او در اختیارش می گذارد، دکور را طراحی کرده، تصاویری با زوایای مختلف از طرح مورد نظر خود، تهیه می کند و حتی در فیلم هایی با دکورهای عظیم، ماکتی از دکورها تهیه می کند و ارائه می دهد.
طراح لباس (Costume Designer)
او کسی است که با توجه به نوع فیلم و ویژگی های آن، لباس هایی را طراحی می کند و الگوی آنها را در اختیار دوزندگان لباس قرار می دهد، تا این لباس ها را متناسب با ویژگی های فیزیکی هر یک از بازیگران تهیه کنند. هر یک از این عوامل که در این بخش از آن ها نام برده شد، دستیاران و همکارانی دارند که نام بردن از آنها ضروری نیست.
گروه چهره پردازی ( Hair and Make-up)
طراح چهره پردازی یا طراح گریم (Make-up Artist)
او کسی است که با توجه به نقش و ویژگی های آن و نیز با توجه به بازیگری که قرار است آن نقش را ایفا کند، طرحی از چهره بازیگر تهیه می کند. او یا طرحش را خودش بر روی بازیگر پیاده می کند و یا آن را به چهره پرداز می سپرد. او همچنین بر کار چهره پردازان، آرایش گر ها و مو آراها نظارت می کند.
چهره پرداز یا گریمور
او کسی است که مطابق با طرحی که طراح چهره پرداز ارائه داده، بازیگر را اصطلاحاً گریم کرده و برای بازی آماده می کند. به چهره پرداز، گریمور هم گفته می شود.
مو آرا ( Hairdresser )
او کسی است که تنها مسئول موی بازیگر است و بر طبق آنچه طراح چهره پردازی در نظر دارد، موی بازیگر را کوتاه کرده، به سرش موی مصنوعی اظافه کرده و یا موی خود بازیگر را حالت می دهد.
گروه فیلم برداری
مدیر فیلم برداری ( Director of Photography )
او کسی است که مسئول طراحی و به تصویر کشیدن فضای فیلم بر اساس خواسته های کارگردان و ویژگی های فیلم نامه است. او گروهی را به عنوان گروه فیلم برداری تشکیل می دهد که شامل فیلم بردار، نورپرداز و چند دستیار و… است. او به همراه کارگردان درباره نوع نماها و نوع نورپردازی تصمیم می گیرد و دستورات لازم را به فیلم بردار و نورپرداز می دهد و بر کار آنها نظارت دقیق دارد. حتی در برخی موارد، مدیران فیلم برداری بزرگ جهان، به دلیل شناخت کامل از مدیوم تصویر و ویژگی های آن، بر ساخته شدن دکور ها یا انتخاب محل های فیلم برداری نظارت می کنند و در طراحی صحنه و لباس نیز دخالت می کنند و همچنین در طراحی میزانسن و دکوپاژ با کارگردان همکاری می کنند.
فیلم بردار ( Cameraman) یا ( Camera Operator )
ممکن است مدیر فیلمبرداری، خود پشت دوربین قرار گیرد یا از یک فیلم بردار برای انجام این کار استفاده کند. در این صورت فیلم برداری که پشت دوربین قرار گرفته، باید مطابق با نظر مدیر فیلم برداری از صحنه ها فیلم برداری کند.
دستیار فیلم بردار (Camera Assistant)
او مسئول حفظ و نگه داری دوربین و کسب اطمینان از سالم بودن و صحت کار آن است. او وظیفه تغییر عدسی، تعویض فیلم دان و تغییر فاصله کانونی، طی فیلم برداری را نیز به عهده دارد. او همچنین مسئول به راه انداختن دوربین و قرار دادن آن در محل تعیین شده است. ممکن است از چندین دستیار فیلم برداری استفاده شود که معمولا در پروژه های بزرگ این کار انجام می شود، در این صورت این وظایف بین آنها تقسیم می شود. همچنین ممکن است فردی را به عنوان متصدی دوربین نیز استخدام کنند تا حفاظت از دوربین و انجام کارهاي فنی آن را به عهده او بگذارند. ( با لنز های دوربین آشنا شوید )
نورپرداز (Gaffer)
او کسی است که در تصمیم گیری کارگردان و مدیر فیلم برداری درباره نوع نورپردازی صحنه مشارکت می کند و سرانجام منطبق با تصمیم گرفته شده نور صحنه را با ابزار و وسایل لازم، تامین می کند. او براي انجام این کار ممکن است از یک یا چند دستیار و همچنین برق کار، استفاده کند. ( با نورپردازی در عکاسی آشنا شوید )
دستیار نورپرداز ( Best boy – Electrical )
او متصدی تامین برق مورد نیاز، مسئول تامین و استقرار ابزار نورپردازی در مکان مناسب و همچنین نگه داری از این ابزار است. این وظایف ممکن است بین چند نفر تقسیم شود.
گروه صدا
صدا بردار ( Sound Designer )
او کسی است که در هنگام فیلم برداری، مسئول ضبط صداست. او فردی مطلع و ماهر است که با علم صدا شناسی و تجهیزات صدابرداری، آشنایی کافی دارد. او باید بداند که چگونه به بهترین وجهی صدا را در استودیو و خارج از آن ضبط کند تا صدا شفاف، دقیق و متوازن باشد. او در هماهنگی کامل با فیلم ساز کار می کند و از چندین نفر برای همکاری استفاده می کند.( پیشنهاد میکنم مقالات مربوط به صدابرداری را مطالعه نمایید. )
این بخش نیز علاوه بر صدابردار، شامل افراد دیگری نیز هست، براي مثال کسی که میکروفون را با فاصله ای مناسب، بالای سر بازیگران نگه می دارد یا کسی که ابزار صدابرداری را آماده و تنظیم می کند و….
آهنگ ساز ( Music Composer )
مسئول ساخت موسیقی براي تشدید حس اثر و حالت فیلم، ممکن است با کارگردان در طول فیلمبرداری کار کند و یا اینکه بعد از اتمام فیلمبرداری همزمان با تدوین موسیقی را بسازد و یا بعد از اینکه تدوین فیلم نیز تمام شد با توجه به نوع تدوین و خواسته ی کارگردان موسیقی فیلم ساخته شود.
گروه تدوین
تدوین گر ( Film Editor )
او مسئول گزینش، زمان بندی و ترتیب نماها در فیلم است. تدوین گر کار خود را با توجه به ویژگی های داستان فیلم و نوع فیلم نامه و همچنین نحوه طراحی بصری فیلم ساز، انجام می دهد.
دستیار تدوینگر
کسی که با تدوینگر فیلم کار می کند و وظیفه اش ثبت تمام قطعات فیلم، کمک به پیوند دادن همگاه صدا و تصویر، چسباندن تکه های فیلم به هم و حفظ و نگه داری از دستگاه های تدوین است.
تدوین گر صدا (Sound Editor)
او کسی است که صدا ها را با تصویر همگاه می کند، جلوه های صوتی مورد نیاز را اضافه می کند، شدت صدا را متناسب با فیلم کم یا زیاد می کند و…. این مسئولیت را گاه، همان تدوین گر به عهده می گیرد، اما در فیلم سازی حرفه ای، استفاده از تدوین گر صدا رایج است، البته لازم به ذکر است که تدوین گر صدا تحت نظارت تدوین گر اصلی، کار می کند. این مسئولیت را صداگذاری و میکس نیز می نامند.
متخصص جلوه های ویژه ( Special Effects Supervisor )
متخصص فنی و هنرمندی است بسیار چیره دست و اغلب فوق العاده خلاق که جلوه های خاص فیلم را انجام می دهد. به طور مثال تمهیداتی چون انفجار ها – اصابت گلوله ها در بدن – اختراع موجودات تخیلی و…. ( در این صفحه راجع به جلوه های ویژه سینمایی بیشتر بخوانید )
( مثل کینگ کنگ که خودش را در فرهنگ معاصر تا حد اسطوره تحمیل کرد )
7 دیدگاه